Badania socjometryczne są ukierunkowane na identyfikacji i analizę nieformalnej struktury grupowej. Socjogram to graficzna forma prezentacji struktury nieformalnej. Za twórcę socjometrii uznaje się socjologa J.L. Moreno. W pierwszym etapie stosowania socjogramu przypisuje się uczestnikom badanej grupy numery identyfikacyjne, a następnie kieruje do każdego uczestnika badań pytanie wymagające wyrażenia swoich preferencji wobec pozostałych osób.

Oto przykłady tak skonstruowanych pytań: „Wskaż 2-3 członków spośród badane grupy, z którymi chciałbyś spędzać wolny czas?”, Wskaż 2-3, z którymi nie chciałbyś spędzać wolnego czasu?”, „Wskaż 2-3 członków badanej grupy, z którymi chciałbyś efektywnie rozstrzygać ważne i kompleksowe problemy przedsiębiorstwa?”, „Wskaż 2-3 członków badanej grupy, których chciałbyś uniknąć przy rozstrzyganiu ważnych i kompleksowych problemów przedsiębiorstwa?”. Pochodną tak konstruowanych pytań są różne rodzaje socjogramów: socjogram sympatii, socjogram autorytetu rzeczywistego czy socjogram konfliktów.

Liczba wskazań preferencyjnych wskazywanych na kartkach (wystarczająca z punktu widzenia badań jest liczba 2 lub 3) zależy przede wszystkim od liczebności badanej grupy. Im liczniejsza jest badana grupa oraz im większy stopień szczegółowości badania tym więcej przemawia za tym, by liczba wskazań preferencyjnych była 3. W małych grupach i  przy mniejszym stopniu dokładności badań wystarczy liczba 2 wskazań. Członkowie badanej grupy sygnalizują swoje preferencje na karkach z wykorzystaniem numeracji identyfikacyjnej. Każda wypełniona kartka zawiera więc zarówno numer respondenta (dla odróżnienia podkreśla się ten numer lub otacza kółeczkiem), jak również numery preferowanych osób wynikające z przyjętego kryterium (t.j. wynikające z postawionego pytania).

Preferencje sygnalizowane na kartkach mogą mieć charakter równoważny (każde wskazanie preferencyjne ma taką samą rangę) bądź zróżnicowany (wskazywane preferencje posiadają zróżnicowaną rangę wynikającą z kolejności preferowanych osób, najwyższą rangę ma posiada osoba preferowana na pierwszym miejscu). Przy zastosowaniu zróżnicowanych rang uzyskuje się dokładniejsze informacje o strukturze grupowej, ale sposób ten wywołuje jednocześnie większą podejrzliwość członków badanej grupy w trakcie badań.

Po zebraniu wypełnionych kartek przystępuje się do technicznego opracowania socjogramu. Etap ten ma duże znaczenie, ponieważ przejrzystość opracowania socjogramu znacznie ułatwia właściwą analizę socjologiczną. Zaleca się, by preferencje sygnalizowane na kartkach najpierw nanieść na tzw. macierz preferencji. W wierszach i kolumnach takiej macierzy zakodowane są numery identyfikacyjne członków badanej grupy. Preferencje zapisane na poszczególnych kartkach nanosi się na odpowiednie (preferowane) pola macierzy z wykorzystaniem np. znaków „x” (w przypadku preferencji równoważnych) bądź liczby preferowanych punktów (w przypadku preferencji zróżnicowanych). Kolejność analizowanych kartek nie ma tutaj znaczenia.

Opracowanie macierzy preferencji ma do spełnienia pełnienia dwie podstawowe funkcje. Po pierwsze, analiza informacji zawartych w macierzy bardzo szybko różnicuje pozycje badanych osób ze względu na przyjęte kryterium. W ciągu 5-10 minut (tyle zajmuje zwykle opracowanie macierzy) można już zidentyfikować „gwiazdora” (osoba posiadająca najwięcej punktów preferencyjnych), „liderów” (osoby o znacznej liczbie punktów), „outsiderów” (osoby o małej liczbie punktów) czy samotników (osoby, które nie otrzymały żadnego punktu).

Druga funkcja macierzy preferencji polega na tym, że zróżnicowane pozycje badanych osób ułatwiają przejrzystość opracowania właściwego socjogramu, a dopiero w takim socjogramie można odczytać i analizować wzajemne powiązania strukturalne badanych osób. Zaleca się tutaj, by kolejność rysowania socjogramu odpowiadała znaczeniu pozycji uczestników (od gwiazdora, poprzez liderów, outsiderów, aż do samotników) oraz, by przestrzegać zasady, że im bardziej wyeksponowana pozycja uczestnika, tym bliżej środkowej części rysunku lokalizuje się jego ogniwo. W ten sposób powstaje socjogram koncentryczny (niekiedy zaleca się opracowywanie socjogramu w sposób hierarchiczny). Przy badaniu większych populacji można, zamiast macierzy preferencji, wykorzystać zestawienie preferencji (postępowanie jest identyczne jak przy macierzy, ale nie wyodrębnia się kolumn).

Technika rysowania socjogramu polega na tym, że preferencje zapisane na kartkach nanosi się stopniowo z wykorzystaniem strzałek. Strzałki zorientowane są w kierunku od osoby sygnalizującej preferencje do osób przez nią preferowanych. W formie końcowej socjogram jest grafem zorientowanym (punkty połączone strzałkami). Jego analiza dostarcza dodatkowych informacji. Przede wszystkim można zidentyfikować powiązania strukturalne „gwiazdora” i „liderów” z członkami grupy. Można również wyodrębnić tzw. grupy nieformalne, charakteryzujące się wewnętrzną spoistością. Przy większej liczbie grup nieformalnych można identyfikować powiązania między nimi (osoby łączące grupy nieformalne określa się jako „łączniki” bądź „pomosty”).

Ważna może okazać się pozycja „gwiazdora” względem dominujących grup nieformalnych. W trakcie analizowania socjogramu wyodrębnia się typowe struktury socjometryczne: para, łańcuch, gwiazda czy sieć. W odniesieniu do niektórych cech struktury grupowej próbuje się konstruować wskaźniki (np. wskaźnik spoistości grupy czy wskaźniki pozycji uczestników) Wskazane właściwości analityczne socjogramu, a także niewielka czasochłonność i niskie koszty materialne badań, otwierają znaczne możliwości aplikacyjne tej techniki.

W zakresie organizacji i zarządzania wskazuje się np. następujące obszary zastosowań: dobór kadr kierowniczych, systemy awansów, racjonalizacja procesów informacyjnych, analiza i doskonalenia struktur organizacyjnych, motywowanie do pracy czy  kształtowanie klimatu organizacyjnego. Wydaję się, że również w procesach zarządzania zmianami socjogram może stanowić ważne narzędzie pomocnicze i wspierające.

Badania socjometryczne posiadają również swoje ograniczenia, z których najczęściej sygnalizowane są następujące:
- możliwość prowadzenia badań socjometrycznych tylko w odniesieniu do małych grup, w badaniu większych zbiorowości występują duże komplikacje techniczne i percepcyjne
- wartość rozpoznawczo-diagnostyczna socjogramu uzależniona jest przede wszystkim od rzetelności wskazań preferencyjnych, a ta ostania jest pochodną pytania kierowanego do uczestników badań. Nie zawsze istnieją odpowiednie warunki do przeprowadzenia badań i nie zawsze łatwo jest znaleźć pretekst do szczerego wypowiadania uczestników
- badania socjometryczne zwykle wywołują podejrzliwość pracowników, w niektórych sytuacjach uniemożliwia to przeprowadzenia badań (w szczególności dotyczy to opracowywania socjogramu konfliktów, a także sytuacji, kiedy klimat organizacyjny w firmie jest zły)
- struktury socjometryczne ciągle się zmieniają, niekiedy mogą się zmieniać w bardzo krótkich przedziałach czasu,
- badania socjometryczne można prowadzić w sposób oficjalny (uczestnikom badań wyjaśnia się wcześniej istotę socjogramu) bądź nieoficjalny (uczestnicy badań nie wiedzą czemu służą zbierane informacje). W istocie socjogram zawiera informacje, które pozwalają na manipulowanie zachowaniem ludzi, manipulacje mogą przyjmować różny kierunek i różne formy. Istnieje także problem związany z przekazaniem informacji zwrotnej uczestnikom badań (może to dodatkowo wzbudzać podejrzliwość uczestników)

Wszystkie przedstawione niebezpieczeństwa i mankamenty posługiwania się socjogramem w dużej części można odnieść do innych technik zbierania i analizowania informacji. Tak jak w przypadku większości technik badawczych, efektywność stosowania socjogramu warunkowana jest rzetelnością metodyczną badań i uczciwością intencji prowadzących badania oraz korzystających z informacji.